Catz & Zoon van Pekela Zegelfles

Je hoort het oudere mensen nog wel eens zeggen, dat ze een catzje of katsje willen drinken. Catz is eigenlijk de naam van een bepaald soort kruidenelixer van de firma Catz en Zoon uit Pekela, maar het woord is ook gebruikt als soortnaam voor ‘jenever met kruidenelixer’. Het bedrijf is ruim twintig jaar geleden opgekocht door Bols en het elixer wordt niet meer gemaakt, maar de borrelnaam waart nog steeds rond in enkele Nederlandse dialecten, in verbasterde vormen als katske (in het westen van Noord-Brabant) en ketske (in de Achterhoek). Daarnaast is het onder andere gevonden als cats, catsie en catsje – alledrie ook wel met een k geschreven – en als katsku. Deze laatste vorm is in 1980 opgetekend in Oisterwijk.

De firma Catz werd aan het eind van de 18de eeuw opgericht door Heiman Cohen Catz (1754-1841), een Duitse Jood die volgens sommigen zijn moederland was ontvlucht vanwege de pogroms, maar volgens de familieoverlevering om een duel te ontlopen. Aanvankelijk combineerde hij de drankhandel met een drogisterij, later splitsten zijn nazaten het bedrijf op.

Met name in de tweede helft van de 19de eeuw ontwikkelde Catz en Zoon zich zeer voorspoedig. Het elixer won de ene internationale prijs na de andere en op het hoogtepunt had de firma vestigingen in Rotterdam, Amsterdam, Antwerpen, Californië en Batavia. Er verschenen ronkende reclamebiljetten, waarop Catz-elixer werd aangeprezen als ‘het zuiverste en gezondste maagbitter ter wereld’.

‘Het versterkt de maag, verdunt het slijm, bevordert den eetlust, smaakt bovendien zeer aangenaam, en wordt met goed gevolg bij alle ziekten aangewend, die uit slechte spijsvertering ontstaan’. Driemaal daags een half likeurglaasje Catz-Elixer voor de maaltijd, dat is wat het bedrijf propageerde, en ook op zeereizen was het elixer ‘onontbeerlijk’.

Voor wie nog twijfelde: het elixer was onderworpen aan ‘opzettelijk wetenschappelijk onderzoek’ en het was daar ‘zeer gunstig’ uit naar voren gekomen.
Het publiek wilde wel en op den duur werd er onderscheid gemaakt tussen jonge, oude en lichte Catz, al naar gelang de concentratie elixer en de combinatie met oude of jonge jenever.

Filmpje over Catz